پدرم از اولین سازی که ساختم تعجب کرد

P style=”TEXT-ALIGN: justify”>به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، ششمین دوره فجر صنایع دستی بهمن ماه برگزار می شود؛ رویش دوباره سرو بخش‌ ویژه این دوره است و قرار است فرزندان ادامه‌دهنده راه پدران و مادران هنرمند و فعال در حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی از شهرها و روستاهای مختلف کشور، شناسایی، معرفی و تجلیل و تکریم شوند تا برای حفاظت از رشته‌های هنری خانواده‌هایشان تشویق و ترغیب شوند.

در همین چارچوب با سیامک قلمی هنرمند پژوهشگر رشته ساخت ساز گفت وگو کردیم. او فرزند مرحوم حسین قلمی (١٣٩٩-١٣٢٨) از پیشکسوتان بنام هنر سنتی ساخت ساز است.

سیامک قلمی، هنرمند پژوهشگر رشته ساز سازی این هنر را نه به شیوه دقیق استاد-شاگردی، بلکه کنار دست استاد فقید حسین قلمی، زمانی که بیش از ٣٠٠ تار جلوی چشمانش ساخته می‌شد و همه مراحل آن را تماشا می‌کرد آرام آرام یاد گرفته است و اکنون میراث‌دار و میراث‌بان هنر مرحوم پدرش است.

او سال گذشته در یک طرح پژوهشی تجدیدنظر و اصلاح ساخت ساز رباب در کارگاه ساز سازی پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، ساخت سه دستگاه ساز رباب سوپرانو، آلتو و باس را ابداع کرد. سازهایی که به گفته سیدعبدالمجید شریف‌زاده رییس پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری محصول مهارت در رشته ساز سازی و پژوهش بی سابقه کارگاهی در حوزه موسیقی است و این سازها اکنون از صدای مطلوب‌تری حتی برای حضور در ارکستراسیون برخوردارند.

این فرزند ادامه دهنده راه پدر امیدوار است با تولید آلبوم موسیقی با بکارگیری سه گانه های ابداعی رباب، به عنوان نتیجه طرح پژوهشی خود، این ساز اصیل را از مهجوریت در موسیقی سنتی ایرانی نجات دهد.

سیامک قلمی متولد ١٣۶٠ گلپایگان فارغ‌التحصیل در دو رشته متفاوت دانشگاهی رایانه و موسیقی است، اما این هنر سنتی را از دوران کودکی نزد پدرش آموخته و اکنون دارای مدرک درجه ٢ هنری (معادل کارشناسی ارشد) از شورای ارزشیابی هنراست.

او فعالیت حرفه‌ای‌اش را از سن ٢٣ سالگی زمانی که دوران سربازی را به صورت امریه در کارگاه ساز سازی سازمان میراث‌فرهنگی می گذراند، آغاز می‌کند.

به نوجوانی برگردم باز هم رشته هنری پدرم را ادامه می‌دهم، اما…

قلمی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره ضرورت حفاظت و زنده نگه داشتن هنر خانوادگی اظهار داشت: کارگاه ساز سازی پدرم در خانه‌مان بود، او کارمند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، عصر که به منزل باز می‌گشت، مشغول به کار می شد، من تمام مراحل ساخت یک ساز را به صورت کامل می‌دیدم، ۲۰۰ تا ۳۰۰ تار جلوی چشمم ساخته شد و بدون کار و کلاس آموزشی ساخت ساز ملکه ذهنم شد و یاد گرفتم. 

هنرمند ساز ساز افزود: در زمان کودکی تا دوران نوجوانی هیج ساز نمی‌ساختم، اما همیشه در کارگاه کنار پدرم بودم، آن قدر علاقه داشتم که برای خرید تنه‌های درخت و ابزار ساخت ساز با او به بازار می‌رفتم، پدرم به سازمان میراث‌فرهنگی منتقل شده بود بعد از پایان تحصیل دانشگاه، امریه گرفتم و دوران سربازی را در کارگاه ساز سازی سازمان در کارگاه پدرم شروع بکار کردم.

قلمی اظهار داشت: اولین سازی که ساختم رباب بود و پدرم تعجب کرد و گفت «مانند خودم تیشه می‌زنی با اینکه اولین بار است» همان دقت‌ها و دیدن‌ها باعث شده بود که مانند پدر تیشه دست بگیرم، البته استعداد و علاقه هم داشتم، معمولا ۸۰ درصد سازهای اولیه را خودم می‌ساختم و پدرم ۲۰ درصد کمک می‌کرد و هر جا لازم بود راهنمایی می‌کرد. 

وی بیان کرد: شرایط اقتصادی برای هنرمندان سنتی به ویژه در بخش ساز و ساخت ساز خیلی سخت شده، اما اگر شرایط خوب باشد باز هم به نوجوانی برگردم همین رشته هنری پدرم را ادامه می‌دهم. 

مردم با ساز ایرانی غریبه هستند

این هنرمند پژوهشگر با اشاره به برخی بی مهری ها به موسیقی و هنر ساختن ساز گفت: در رادیو و تلویزیون همه هنرها نمایش داده می‌شود موسیقی پخش می‌شود، مشکلی هم نیست، اما به ساز و نمایش ساز که می‌رسد محدودیت ایجاد می‌کنند، این دوگانگی را هرگز درک نمی‌کنم. من به عنوان هنرمندی که ساز می‌سازد دوست دارم مردم مملکتم سازهای سنتی و اصیل ایرانی را ببینند و بشناسند، این نوع بی مهری در روحیه من هنرمند تاثیر می‌گذارد، اما دلسرد نمی‌شوم. 

وی با بیان اینکه مردم با ساز ایرانی غریبه هستند، گفت: مردم ما نام بسیاری از سازهای اصیل ایرانی را نمی‌دانند، همین باعث شده به سازهای غیر ایرانی رو بیاورند، نتیجه این می‌شود که سفارش ساخت سازهای اصیل کاهش می‌یابد و شاید تا چند دهه آینده رشته ساخت سازهای ایرانی در خطر فراموشی قرار گیرد. 

قلمی تصریح کرد: برای اینکه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی نسل‌به‌نسل حفظ شود و ریشه‌ای در خانواده باقی بماند، دولت باید از فرزندان هنرمندان که این رشته‌ها را ادامه می‌دهند حمایت ‌کند، امیدوارم فرزندانی که در خانواده هنرمند به دنیا می‌آیند هنر خانوادگی خود را حفظ کنند، البته دولت باید سیاست های تشویقی و حمایتی داشته باشد تا هنرهای سنتی و صنایع دستی در خانواده های حفاظت شود و تداوم داشته باشد. 

مرحوم حسین قلمی (١٣٩٩-١٣٢٨) از پیشکسوتان بنام هنر سنتی ساخت ساز است؛ او سال‌ها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از دوران سربازی در وزارت فرهنگ و هنر در تهران استخدام شد و از سال ١٣۵٣ ساز سازی را به طور حرفه‌ای شروع کرد و سال ۵٧ به گلپایگان محل زادگاه خود باز گشت.

او همزمان با خدمت در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در گلپایگان، حدود ۲۰ سال در کارگاه ساز سازی خود این هنر را زنده نگه می‌دارد؛ تا اینکه در سال ۱۳۷۸ مجدد به تهران منتقل می‌شود و این بار در آشنایی با استاد ابراهیم قنبری مهر در کارگاه ساز سازی وی فعالیت هنری خود را از سر می‌گیرد و پس از پنج سال در سال ١٣٨۳ بازنشسته می‌شود اما فعالیت در این رشته را در کارگاه خانگی خود ادامه می‌دهد.

استاد فقید موسیقی سنتی و ساز تار را به خوبی می شناخت و می‌ساخت، علاوه بر ساخت تار، به ساخت سازهای دیگری چون قیچک، رباب، کمانچه و سه تار نیز همت گماشت و موفق به دریافت نشان درجه یک هنری (معادل دکتری) در رشته سازسازی شد.

وی در نمایشگاه و جشنواره‌های موسیقی مختلفی به عنوان داور و کارشناس ارزشیابی ساز شرکت کرد. همچنین مقام نخست در ساخت رباب در جشنواره موسیقی فجر را کسب کرد.